[Hieu Nguyen] Sự kỳ vọng - thuốc độc của hạnh phúc

Bài này sẽ note lại những ý chính về sự kỳ vọng, vì sao nó là thuốc độc của hạnh phúc và những giải pháp để kiểm soát sự kỳ vọng. Nội dung sẽ được trích trong tập podcast số 20 và 21.

Tập 20: Sự kỳ vọng - thuốc độc của hạnh phúc

Expectation bar - ngưỡng kỳ vọng

Thông qua công việc về UX designer (xây dựng trải nghiệm người dùng), tác giả đã thực hiện những công trình nghiên cứu về tâm lý học và trải nghiệm người dùng. Một trong những nghiên cứu tâm đắc nhất là Expectation bar - ngưỡng kỳ vọng.

Ngưỡng kỳ vọng là gì? Ngưỡng kỳ vọng là 1 mốc tiêu chuẩn, mà chúng ta cho là bình thường, hiển nhiên mà ta phải đạt được.

Tuy nhiên, khi đối mặt với thực tế (tạm gọi là thực tế nhận được), sẽ có 1 khoảng lệch so với kỳ vọng của chúng ta. Khoảng lệch này là expectation gap = ngưỡng kỳ vọng - thực tế nhận được.

Nếu expectation gap > 0 ==> kỳ vọng cao hơn thực tế ==> thất vọng. Thất vọng càng lớn khi expectation gap càng lớn.
Nếu expectation gap <= 0 ==> kỳ vọng thấp hơn thực tế => sẽ tạo cảm giác hạnh phúc.

Cùng với 1 kết quả nhận được, nếu ta chọn các ngưỡng kỳ vọng khác nhau, thì trải nghiệm sẽ hoàn toàn khác. Ngưỡng kỳ vọng là nền tảng để xây dựng nên tư duy biết đủ.

Thực tế là thứ thay đổi rất chậm

Expectation gap = Thực tế - kỳ vọng

Nhìn vào công thức, ta thấy thực tế gần giống như hằng số, thay đổi rất chậm, không thể xảy ra trong ngày, tuần hay tháng. Vậy nên, để có hạnh phúc, tức expectation gap > 0, yếu tố quyết định chính là sự kỳ vọng

Kỳ vọng càng cao, thất vọng càng lớn.

“The secret of happiness is low expectation” - Barry Schwartz

Làm sao để giảm bớt sự kỳ vọng

Sự kỳ vọng đến từ 3 con đường:
1. Từ sự so sánh với quá khứ

Ví dụ, sinh ra và lớn lên trong 1 gia đình êm ấm, cha mẹ hòa thuận và nghĩ rằng đó là điều bình thường. Họ không biết rằng, việc xảy ra xích mích mới là điều bình thường. Lúc này, mặc định của họ, tức expectation bar, cao hơn thực tế. Vậy nên, khi bước vào cuộc sống gia đình, đối diện với cãi vã, họ cho rằng mình đang có 1 mối quan hệ không hạnh phúc và quay lưng bỏ đi.

2. Tiêu chuẩn từ môi trường xung quanh

Đem thực tế từ những người xung quanh thành tiêu chuẩn của mình. Người xung quanh ở đây, còn chỉ những thứ ta tiêu thụ trên báo chí, mạng xã hội, tức những thứ ta tiếp xúc hằng ngày.

Ví dụ, lên mạng xã hội, thấy người ta chia sẻ hình ảnh hào nhoáng về nhà lầu, xe hơi, cuộc sống thời thượng. Những điều này bơm vào đầu mỗi ngày và cuối cùng, ta tưởng đây mới là những mốc bình thường trong cuộc sống. Rồi nó biến thành mốc kỳ vọng của ta. Và khi so sánh nó với thực tế đang có ==> làm ta cảm thất vọng, vô dụng ==> lấy mất đi hạnh phúc

3. Đến từ sự tưởng tượng (loại nguy hiểm nhất)

Nó nguy hiểm, bởi sự tưởng tượng của ta không có giới hạn.

Ví dụ: các bạn nữa xem truyện ngôn tình, phim Hàn quốc…. Tương tự các bạn trai, tưởng tượng người yêu xinh, giỏi, đảm đang giống với các em trên mạng, ….

Kết luận

Để có hạnh phúc, ta phải chỉnh sửa kỳ vọng của mình, mang nó về gần với thực tế hơn.

Tập 21: Tập 21: Làm chủ sự kỳ vọng - Cách bỏ đi sự kỳ vọng nhưng vẫn giữ động lực

Băn khoăn: Tuy biết sự kỳ vọng nguy hiểm, nhưng nếu bỏ đi sự kỳ vọng, liệu còn động lực để phấn đấu nữa hay không? Liệu ta có trở nên an phận không?

Sau nhiều trải nghiệm, tác giả nhận ra rằng hoàn toàn có thể bỏ đi sự kỳ vọng, nhưng vẫn có thể còn động lực đi chinh phục những đỉnh cao mà mình muốn. Tác giả nhận định là đây là 1 trong những đúc kết quan trọng nhất trong phát trình phát triển bản thân của tác giả.

Expectation vs Standard

Expectation (Sự kỳ vọng): đưa ra tiêu chuẩn cho những điều mình không thể kiểm soát được.

Standdard (giá trị tiêu chuẩn): Đặt ra tiêu chuẩn cho những điều mình có thể kiểm soát được.

Thứ duy nhất mà ta có thể kiểm soát được, đó chính là bản thân của chúng ta. (Note: chủ nghĩa Khắc kỷ)

Có những sự kỳ vọng tưởng chừng như rất hợp lý. Chẳng hạn, mình là 1 người luôn đúng giờ, thì mình cũng mong đợi người khác cũng đúng giờ như vậy. Hay khi mình tốt với người ta, thì mình cũng kỳ vọng người ta tốt lại với mình. Đây là suy nghĩ bình thường của con người nhưng thật ra, nó lại nằm ngoài sự kiểm soát của ta.

Lại nó về câu chuyện đúng giờ, từ khi có phát hiện này, tác giả đã bỏ đi sự kỳ vọng về sự đúng giờ của người khác. Thay thế nó bằng 1 tiêu chuẩn khác: nếu có ai đến trễ 30p mà không báo trước, thì sẽ đi về, bất kể đó là ai (kể cả cấp trên). Quan trọng hơn, tác giả thực hiện những tiêu chuẩn này rất thoải mái, không còn bị khó chịu hay bực mình.

Quản trị những sự kỳ vọng từ bên trong

1. Hy vọng vào những điều tốt nhất, nhưng chuẩn bị cho những điều xấu nhất

Ví dụ: chuẩn bị thật kỹ cho buổi phỏng vấn. Dù buổi phỏng vấn diễn ra suôn sẻ nhưng vẫn có thể có những ứng viên khác làm tốt hơn mình. Vậy nên cũng không nên quá kỳ vọng và hãy chuẩn bị cho tình huống xấu có thể xảy ra. Và nếu tình huống xấu xảy ra thật, ta cũng không bị bất ngờ.

2. “Tôi đã cố gắng hết sức rồi”

Làm tất cả mọi thứ, để triệt tiêu mọi hối tiếc trong tương lai.

Khi đứng trước 1 việc gì đó quan trọng, hãy cố gắng làm tất cả mọi thứ có thể làm, để ở tương lai, khi nhìn lại, mình có thể nói: Tôi đã cố gắng hết sức rồi.

Điều này thoạt nghe đơn giản, nhưng hết sức là khái niệm khó định nghĩa. Đôi khi, ta chỉ hơi cố gắng thì đã nói đó là hết sức rồi. Khi đối mặt với thất bại, ta mới nhận ra rằng vẫn còn nhiều điều ta có thể làm. Hãy làm những điều này để ở tương lai, nếu gặp thất bại, ta sẽ không phải nói hai từ: giá như.

(Comment: Thực tế là khi ở tương lai, nhìn về quá khứ, ta phát hiện vẫn có những điều ta có thể làm. Đấy là bởi kinh nghiệm, tích lũy ở tương lai nhiều hơn quá khứ. Nó cũng giống như 1 người bắt đầu luyện võ, anh ta cảm thấy bài quyền của mình đã không còn sơ hở rồi. Nhưng trong mắt của 1 vị cao thủ võ lâm, thì những gì anh ta tập toàn còn rất nhiều sơ hở. Khi gặp tình trạng như vậy, hãy bao dung với chính mình. Hãy tự nhủ rằng, đấy là những điều tôi có thể nghĩ ra, có thể làm với kiến thức và kỹ năng của tôi ở quá khứ.)

Tận hưởng hành trình, thay vì chỉ hạnh phúc ở đích đến

Trên hành trình tới đích, hãy có những small goal (mục tiêu nhỏ). Tận hưởng hạnh phúc với những mục tiêu nhỏ này. Điều hành giúp ta có được hạnh phúc trên 1 hành trình dài và nó cũng là động lực giúp ta không bỏ cuộc giữa chừng.

Referene: